اختصاصی هموطن؛ گروه سیاسی/ نیکان توحیدی
شورای حکام آژانس بینالمللی انرژی اتمی روز پنجشنبه و در پایان نشست فوقالعاده خود، قطعنامه پیشنهادی آمریکا، بریتانیا، فرانسه و آلمان را با 19 رأی موافق، 3 رأی مخالف و 12 رأی ممتنع به تصویب رساند.
این قطعنامه که نخستین سند انتقادی شورای حکام علیه ایران پس از جنگ 12 روزه به شمار میرود، جمهوری اسلامی را به عدم پایبندی اساسی به تعهدات پادمانی متهم کرده و از تهران میخواهد فوراً و بدون تأخیر، اطلاعات دقیق درباره وضعیت ذخایر اورانیوم غنیشده و تأسیسات آسیبدیده در حملات اسرائیل و آمریکا را در اختیار آژانس قرار دهد و شرایط دسترسی کامل بازرسان را فراهم کند.
بر اساس گزارش رسانههای بینالمللی، 19 کشور از جمله کانادا، استرالیا، ژاپن، کره جنوبی و چند کشور آمریکای لاتین و آفریقایی به این قطعنامه رای مثبت دادند و در مقابل تنها سه کشور روسیه، چین و نیجر با آن مخالفت کردهاند.
همچنین 12 کشور از جمله هند، برزیل، آفریقای جنوبی، اندونزی، پاکستان، عربستان سعودی و ترکیه به این قطعنامه پیشنهادی رای ممتنع دادند.
مهمترین بخش قطعامه سه کشور اروپایی به همراه آمریکا، مربوط به “تعلیق تمامی فعالیتهای مرتبط با غنیسازی اورانیوم و بازفرآوری از جمله تحقیق و توسعه و پروژههای مربوط به آب سنگین است” و بر اساس آن تهران موظف میشود که تمام این فعالیتهای خود را هر چه سریعتر به حالت تعلیق درآورد.
این همان بخشی از قطعنامه است که عباس عراقچی، وزیر خارجه جمهوری اسلامی، پیشاپیش به آن واکنش نشان داده و گفته بود: “جمهوری اسلامی به هیچ وجه غنیسازی صفر را نمیپذیرد. غنیسازی صفر به معنای توقف غنیسازی در ایران خواهد بود.”
وی پذیرش توقف غنیسازی در ایران را “خیانت” خوانده و تاکید کرده بود که فعالیت غنیسازی در درون ایران موضوعی است که به “افتخار ملی و غرور ملی” تبدیل شده و جمهوری اسلامی برای آن تاکنون هزینههای مادی و معنوی فراوانی را متحمل شده است.
وزیر خارجه ایران بارها بر این ایده پافشاری کرده که نظام زیر بار هرگونه توافق برای صفر کردن غنیسازی هستهای نخواهد رفت.
از سوی دیگر، دومین بخش مهم قطعنامه شورای حکام آژانس مربوط به این بود که “از ایران خواسته شد تا مطابق پروتکل الحاقی عمل کند و اطلاعات کامل درباره وضعیت ذخایر اورانیوم غنیشده و تاسیسات تحت پادمان را در اختیار آژانس قرار دهد.”
اقدامی که تا این لحظه جمهوری اسلامی حداقل درباره سایتهای هستهای که در جنگ دوازده 12 از سوی آمریکا و اسرائیل هدف قرار گرفتهاند، پاسخ مثبت نداده است.
عباس عراقچی، روز دوشنبه گذشته گفته بود: “در تعامل با آژانس ، در مورد تاسیسات هستهای بمباران شده کاری نداریم و صرفا درباره تاسیساتی که بمباران نشدهاند و در قالب مقررات آژانس همکاری میکنیم.”
واکنش فوری ایران: پایان تفاهم قاهره
دقایقی پس از اعلام تصویب قطعنامه شورای حکام علیه ایران، عباس عراقچی، وزیر امور خارجه، در انتقاد به عملکرد سه کشور اروپایی و آمریکایی اعلام کرد: این کشورها با اقدام خود و بیتوجهی به تعاملات و حسن نیت ایران، اعتبار و استقلال آژانس را خدشهدار کرده و موجب اخلال در روند تعاملات و همکاریهای آژانس و ایران میشوند.
عراقچی افزود: هرچند پس از انجام اقدام غیرقانونی سه کشور اروپایی در شورای امنیت سازمان ملل برای بازگرداندن قطعنامههای لغوشده شورای امنیت، “تفاهم قاهره” عملا دیگر مبنایی در روابط ایران و آژانس در حوزه پادمان نبود، اما امروز طی نامه رسمی به مدیرکل آژانس اعلام شد که این تفاهم دیگر معتبر نبوده و خاتمه یافته تلقی میشود.
از سوی دیگر، نماینده ایران در آژانس، در واکنش به تصویب قطعنامه شورای حکام آژانس بینالمللی انرژی اتمی اعلام کرد: این قطعنامه از نظر ما هیچ ارزشی ندارد؛ هیچ کمکی به وضعیت فعلی نمیکند و برعکس؛ تاثیرات منفی خواهد داشت. قطعنامه جدید برای جبران شکست اسنپبک است.
وی تاکید کرد: این قطعنامه را حرکت سیاسی میدانیم و حتما به آن عکس العمل نشان میدهیم.
تنها هفت کشور برای دفاع از ایران به میدان آمدند
پس از واکنشهای نمایندگان رسمی سیاست خارجه جمهوری اسلامی به قطعنامه شورای حکام، ایران به همراه روسیه، چین، بلاروس، کوبا، نیکاراگوئه، ونزوئلا و زیمبابوه یک بیانیه مشترک را منتشر کردند که تعداد اندک کشورهای امضا کننده این بیانیه، نشان دهنده عمق انزوای جمهوری اسلامی در عرصه بینالمللی است.
در این بیانیه ضمن محکومیت حمله اسرائیل و آمریکا به تاسیسات هستهای ایران، قطعنامه شورای حکام «غیرسازنده، سیاسی و مغرضانه» خوانده شد است.
در این بیانیه تأکید شد که آژانس بینالمللی انرژی اتمی از زمان حملات تاکنون حتی یک بار این تجاوز را محکوم نکرده و این رویکرد دوگانه، اعتبار آژانس را زیر سؤال برده است.
چه خواهد شد؟
ترامپ، از روزی که جنگندههای آمریکایی تاسیسات هستهای ایران را بمباران کردند، در هر نشست رسمی و غیر رسمی که حضور یافته، طعنهای هم به جمهوری اسلامی زده و به عملکرد خلبانان آمریکایی اشاره کرده است.
در آخرین مورد، رئیس جمهوری آمریکا در مجمع سرمایهگذاری ایالات متحده و عربستان سعودی به این موضوع اشاره کرد و به مقامات سعودی گفته است: “ما ابر تیره ایران را از عربستان سعودی دور کردیم”
از سوی دیگر کشورهای اروپایی نیز تاکید دارند که “ایران پیش از جنگ 12 روزه، بیش از400 کیلوگرم اورانیوم با غنای 60 درصد در اختیار داشت که بیش از 50 برابر محدودیتهای برجام بود. پس از حملات، ایران دسترسی آژانس به این تأسیسات را قطع کرد و تاکنون هیچ توضیح معتبری درباره سرنوشت این مواد ارائه نکرده است.
اروپاییها بارها از جمهوری اسلامی پرسیدهاند که ایران به چه دلیل اورانیوم با غنای 60 درصد تولید میکند، در حالی که هیچ فعالیت صلحآمیزی، به این میزان از غنیشدن نیازی ندارد؟
چرخه روابط چند جانبه ایران – آژانس بینالمللی انرژی اتمی – اروپا – آمریکا و چند کشور عربی، همچنان معیوب است. جمهوری اسلامی آنچنان گره کوری بر این روابط انداخته که باز کردن آن کار هر کسی نیست.
با توجه به تحولات اخیر، بعید نیست که ایران به صورت پنهانی فعالیتهای هستهای خود را گسترش داده و همزماننظارت آژانس را بیش از گذشته کاهش دهد.
از سوی دیگر غرب قطعنامههای شدیدتری پیشنهاد میکند، شاید اعلام رسمی نقض NPT در گزارش اوایل سال۲۰۲۶ توسط مدیرکل دور از ذهن نباشد.
بیشک، بنبست ناشی از این گرههای کور، به این زودیها گشوده نخواهد شد.
در این میان، آنچه که میتواند اندک روزنه امیدواری را برای جمهوری اسلامی بگشاید، سخنان جدید رئیس جمهوری آمریکا است.
ترامپ در طی سفر هیات عالی رتبه عربستان سعودی به کشورش گفته است: “ایران شدیداً توافق میخواهد و احتمالاً این کار را میکنیم. این هفته خواهیم دید که چه خواهد شد”
این اظهارات پس از آن بیان شد که برخی رسانههای بیناللملی از جمله رسانههای عربستانی پیش از سفر محمد بن سلمان به آمریکا، از ارسال نامه مسعود پزشکیان، رئیس جمهوری ایران به بن سلمان خبر دادند.
برخی از تحلیلگران بر این باور بودند که پزشکیان در این نامه از بن سلمان خواسته است تا نقشی فعال در کاهش تنش میان ایران و آمریکا ایفا کند.
حال باید منتظر نتیجه میانجیگری سعودیها ماند و دید که آیا مسیر تنشهای میان ایران و غرب به شورای امنیت سازمان ملل ختم میشود و یا مسئولان جمهوری اسلامی میتوانند کلاف سردرگمی که بافتهاند را سامان دهند.
