حمید میرزاده
از ابتدای سده بیستم تاكنون ۴۳ درصد از جنگلهای ایران از بین رفته است (گزارش مستند روزنامه اعتماد ۲۸ فروردین ۱۴۰۳).
مساحت جنگلها در ایران – در۶۰ سال گذشته از حدود ۱۸ میلیون هكتار به ۱۴.۳ میلیون هكتار و در بعضی آمارها به حدود ۱۰.۵ میلیون هكتار كاهش یافته است. این یعنی حداقل ۳.۷ میلیون هكتار مساحت جنگلهای كشور در ۶ دهه اخیر كاهش یافته است. از این مجموعه، حدود ۳۰۰ هزار هكتار از جنگلهای هیركانی كه در شمال كشور قرار گرفتهاند، به عنوان میراث طبیعی در فهرست جهانی یونسكو ثبت شدهاند كه این میراث گرانقدر ملی و جهانی در معرض بیشترین آسیب قرار دارد. بر اساس آمار اعلامی از سوی مركز تحقیقات و آموزش كشاورزی و منابع طبیعی، در دهه ۹۰ سالانه به طور متوسط ۱۴ هزار هكتار از جنگلهای ایران سوختهاند. طبق همین گزارش، سالانه ۱۲۵ هزار هكتار جنگل در كشور تخریب میشود كه سهم جنگلهای شمال ۴۵ هزار هكتار یعنی ۳۶ درصد آن است؛ كارشناسان عوامل بسیاری را در كاهش حجم جنگلهای ایران بهویژه جنگلهای هیركانی دخیل میدانند كه برداشت بیرویه، ویلاسازیهای گسترده در جنگلهای شمال كشور، قاچاق چوب، گردشگری بیضابطه و آتشسوزیها و واسطهگری بعضی نهادها و دخالت آنها در امر تجارت چوب، علل اصلی تخریب جنگلها هستند. طرفه اینكه به خاطر بیقانونی یا عدم اجرای قانون توسط مسوولان ذیربط، بازار رستورانهای زغالی در سراسر كشور به شدت داغ شده و از هیزم و چوب همین جنگلها روزانه در همین تهران صدها تن چوب در تنور یك عادت بد دود میشود! سوگمندانه، در بعضی از این رستورانها دكوراسیون كل رستوران با چیدمان كندههای چوبهای جنگلی تزیین شده است. صاحبان رستورانهایی كه كباب ذغالی و برگر زغالی میفروشند، وقتی در مقابل اعتراض دوستداران محیط زیست قرار میگیرند، میگویند: «مشتریهای ما طعم برگری كه با آتش چوبهای جنگلی پخته میشوند به برگرهایی كه با استفاده از گاز تهیه میشوند ترجیح میدهند!»
این رسم شكمچرانی موروثی قاجاری حدود 200 سال است كه رایج شده و آتش به جان گلستان جنگلهای ایران انداخته است. متاسفانه مدیران و مسوولان در سازمانهای ذیربط هم به خاطر ضعف مدیریت و عدم حساسیت به یك موضوع ملی و حیاتی و هم عدم دسترسی به منابع برای تامین تجهیزات لازم جهت برخورد با متجاوزان به حقوق ملی، با خونسردی از كنار این فاجعه عبور میكنند.
البته آتشسوزی جنگلها – چه عمدی و چه غیرعمدی – كسری از این غارت ملی یعنی تخریب جنگلها و استفاده از چوب درختان جنگلها برای تهیه غذا با طعم مخصوص است. غذایی كه با هزینهكرد حال و آینده منافع ملی، برای تامین مزاج و تحریك مذاق كسانی كه دنبال «تنور شكم دم به دم تافتن» هستند، تهیه میشود. بدون اغراق جنگلهای ایران یا در جا توسط سودجویان تخریب و به آتش كشیده میشوند یا در رستورانها و كافهها در سراسر كشور در حال دود شدن هستند كه شب و روز به عینه همه در كوی برزن شاهد آن هستیم. اینجا هم مثل همان آتشی است كه آنجا به جان جنگلها افتاده است. از طرف دیگر، از نظر علمی ثابت شده كه یك همبستگی مستقیم بین پوششهای جنگلی و میزان نزولات آسمانی وجود دارد. بنابراین یكی دیگر از تبعات نامطلوب كاهش پوششهای جنگلی، خشكسالی است. جا دارد برای كاهش اثرات این مصیبت و فاجعه سراسری، دولت و مجلس به این مقوله حیاتی و ملی با حساسیت بیشتری در جهت حفاظت از جنگلها و تقویت سازمانهای مسوول و جلوگیری از به آتش كشیدن جنگلها و ممنوعیت استفاده از چوبهای جنگلی در پخت و پز رستورانها و جلوگیری از حضور گردشگرانی كه بیضابطه در جنگلها اتراق میكنند، یك طرح فوری با تعیین ضمانتهای اجرایی تهیه و تصویب و قوانین پیشین را به قید فوریت اصلاح كنند. كاش صدا و سیما نیز به خاطر تبیین اهمیت جنگلها در تداوم حیات و تداوم چرخه زیستبوم ایران، برنامههای علمی و هشداردهنده برای آگاهی عمومی و حفاظت از جنگلها تهیه و پخش كنند.
